Tutorial หรือ โหมดฝึกสอนการเล่น คือหนึ่งในบทของวิดีโอเกมที่สำคัญที่สุด เพราะมันจะสอนให้เรารับรู้ว่าตลอดเกมการเล่นนั้น เราจะได้เจออะไร ต้องต่อสู้และรับมือกับศัตรูแบบไหน หรือผ่านเกมนั้นไปได้ยังไง แต่มันก็กลายเป็นส่วนที่ผู้เล่นหลายคนกดข้ามไปมากที่สุดเช่นกัน แล้วทำไมความสำคัญของการเรียนรู้พื้นฐานจึงมักถูกมองข้ามไปเสมอ วันนี้มาหาคำตอบจากหลากหลายเหตุผลไปพร้อมกัน
Tutorial นั้น สำคัญไฉน ?
ในบริบทของการออกแบบวิดีโอเกมนั้น บทช่วยสอนหรือ Tutorial เป็นเครื่องมือที่จะช่วยให้ผู้เล่นได้เรียนรู้เกี่ยวกับกฎและการต่อสู้ และการควบคุมวิดีโอเกมเบื้องต้น แทบจะทุกเกมจะใส่ระบบ Tutorial เอาไว้ตั้งแต่การเล่นเกมครั้งแรก และนำเสนอระบบ Tutorial ที่แตกต่างกันออกไป บางเกมก็ให้คุณได้ใช้ในสถานการณ์จริงเลย อย่างเช่น Far Cry 6 ที่ทั้งสอนการเดิน การวิ่ง การใช้อาวุธ หรือบางเกม หากมันมีความซับซ้อนก็จะพาผู้เล่นไปยังห้องพิเศษ ยกตัวอย่างเช่น DOOM Eternal เป็นต้น
แต่อย่างไรก็ตาม การออกแบบ Tutorial นั้น ก็ต้องคำนึงถึงปัจจัยหลาย ๆ อย่าง เพราะหาก Tutorial นั้น น่าเบื่อเกินไป หรือไม่อนุญาตให้ผู้เล่นทำอะไรได้เลย มันอาจจะทำให้ First Impression ของผู้เล่นเกมนั้นพังลงได้เลย แต่กลับกัน ถ้าไม่มี Tutorial เลย ผู้เล่นก็อาจจะหงุดหงิดกับเกมที่ไม่สอนหรือบอกอะไรเราเลยก็ได้ เห็นหรือยังว่า Tutorial นั้น สำคัญก็จริง แต่จะออกแบบยังไงให้มันออกมาเหมาะสมกับเกมนั้น ๆ
แต่หากว่ากันตรง ๆ Tutorial นั้น อาจสำคัญกับเกมเพียงแค่บางเกม เพราะในปัจจุบัน วิดีโอเกมมักจะมีพื้นฐานในการควบคุมที่ค่อนข้างคล้ายกันไปซะหมด ไม่ว่าจะเป็น W-A-S-D เพื่อเดินหรือเคลื่อนที่ การกด Shift เพื่อวิ่ง กด Ctrl เพื่อย่อตัว หรือการคลิกซ้ายเพื่อยิง คลิกขวาเพื่อเล็ง และหากย้อนกลับไปยังวิดีโอเกมสมัยก่อนที่ไม่มีความซับซ้อน ระบบ Tutorial นั้น แทบจะไม่ใช่สิ่งจำเป็นเลยด้วยซ้ำ เพราะเงื่อนไขการเล่นเกมนั้น ชัดเจนในตัวมันเองอยู่แล้ว อย่างเช่นการยิงทำลายยานอวกาศใน Space Invaders การเดินหน้ายิงแหลกแบบ Contra บทบาทและหน้าที่ของผู้เล่นสามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจนจากแนวเกมที่ถูกทำออกมา และเมื่อไปเจอความยากระดับสูงขึ้น เกมก็ไม่ได้มีการบอกกล่าวใด ๆ เพราะใช้หลักการที่ว่า ถ้าคุณผ่านมันมาแล้ว คุณจะต้องเข้าใจมัน หรือมีเซนส์มากพอในการรู้ว่าต้องทำอย่างไร
แต่ในปัจจุบัน Tutorial นั้น ก็มีหลากหลายแบบแล้วแต่แนวเกม เช่น บังคับให้ผู้เล่นทำตามสคริปท์ที่เกมเขียนมา หรือทำการลองผิดลองถูกด้วยตัวเอง ถ้าพลาดก็แค่โหลด Checkpoint ใหม่ หรือต้องทำตามเงื่อนไข Tutorial ให้ครบ ถึงจะผ่านไปได้ เพื่อสร้างความคุ้นชินให้กับผู้เล่น ดังนั้นถ้าถามว่า Tutorial จำเป็นขนาดไหน ก็คงต้องบอกว่ามันจำเป็นอย่างมาก ไม่ว่าจะเป็นเกมอะไรก็ตาม เพราะมันจะทำให้ผู้เล่นได้เรียนรู้พื้นฐานของเกมนั้น ๆ แต่จะออกแบบมายังไงก็ขึ้นอยู่กับเหล่าทีมออกแบบเกม
การออกแบบ Tutorial ที่ดีนั้นเป็นแบบไหน
อ้างอิงจากเว็ฐไซต์ Wired เหล่านักออกแบบเกมหรือ Game Designer ได้ชี้ให้เห็นตัวอย่างของการออกแบบการสอนผู้เล่นโดยไม่บอกตรง ๆ ได้ดีก็คือเกมอย่าง Super Mario Bros. ในแบบต้นฉบับนั้น ในฉาก World 1-1 ผู้เล่นจะได้กระโดดข้ามศัตรูตัวแรก และจะกระโดดโหม่งเครื่องหมายคำถามที่น่าดึงดูด เพื่อปลดล็อคไอเทม ทำให้ผู้เล่นรู้ว่าจะได้พลังพิเศษมาจากไหน ทำให้หลาย ๆ เกมนำหลักการที่ว่าในฉากแรก หรือด่านแรก ๆ ของเกมจะเป็นการฝึกสอนผู้เล่น หรือกับกรณีกับเกมออนไลน์อย่าง Age of Empires หรือ Battlefield เอง ก็ถูกมองว่า โหมดแคมเปญเนื้อเรื่องของเกมทั้งหมด เป็นเพียงโหมดฝึกสอนก่อนผู้เล่นจะไปเจอของจริงในโหมด Multiplayer
ในขณะที่ผู้สร้างเกมหลายคนถึงขั้นมองว่า Tutorial นี่แหละที่แทบจะเป็นทุกอย่างให้กับตัวเกม Patrice Désilets ผู้สร้างแฟรนไชส์ Assassin’s Creed ถึงขั้นเคยกล่าวไว้ว่า เรื่องราวที่แท้จริงของวิดีโอเกม คือการสอนวิธีเล่นให้กับผู้เล่น มันเหมือนคู่มือการใช้งาน ถ้าเขา [ผู้เล่น] เข้าใจ เขาก็จะสามารถสนุกไปกับตัวเกมได้ง่าย ๆ ซึ่งเราคงบอกได้ยากว่าแบบไหนเป็น Tutorial ที่ดี แต่ในฐานะคนเล่นเกม การที่เราไม่ชิง Alt+F4 ออกเกม หรือ Skip Tutorial นั่นก็อาจจะเพียงพอแล้ว
สำคัญ แต่ทำไมชอบข้าม !?
สำหรับเกมเมอร์รุ่นใหม่ที่มีเวลาในการเล่นเกมน้อยเหลือเกิน ความเร่งรีบแทยจะกลายเป็นปัจจัยสำคัญในการทดลองเล่นเกม และไม่แปลกเลย หากผู้เล่นจำนวนมาก เลือกที่จะข้ามโหมดฝึกสอน เพราะนอกจากตัวเลือกการเล่นเกมที่เยอะขึ้นแล้ว รูปแบบเกมการเล่นส่วนมากจะมีความคล้ายคลึงกันอยู่แล้ว ตราบใดที่ไม่ใช่เกมแนวการเล่นแบบใหม่ หรือเป็นเกมออนไลน์ที่มีเงื่อนไขการเอาชนะต่างกัน Tutorial ก็ไม่ค่อยจะจำเป็นเลย เพราะมีปัจจัยการเอาชนะเพียงไม่กี่แบบ เช่น การวางระเบิด การกำจัดทีมศัตรูให้หมดเป็นต้น ในขณะที่บางเกม เป็นเกมการเล่นแบบทีมเวิร์ค จึงจำเป็นที่จะต้องทำให้ผู้เล่น เข้าใจกฎ กติการการเล่น โดยเอาของรางวัลมาล่อผู้เล่น เช่นจบโหมดฝึกสอนจะได้เพชร ได้แต้มเติมเงิน เป็นต้น
แต่กลับกัน กรณีเป็นเกม Single Player เน้นการเล่าเรื่อง หรือเกมที่มีฉากหลังเป็นเรื่องราวเฉพาะตัว โหมด Tutorial จะมีความจำเป็นมากขึ้น เพื่อสอนให้เรารับมือกับความสามารถ และสกิลใหม่ ๆ ที่ได้มาตลอดทั้งเกม แต่สาเหตุที่ผู้เล่นส่วนมากเลือกที่จะข้าม หลัก ๆ นั้นพบว่า มันคือเรื่องของการออกแบบโหมดฝึกสอนที่น่าเบื่อ ไม่น่าทำตาม และคิดว่าไปมั่ว ๆ คลำทางเอาเองน่าจะเข้าใจง่ายกว่า ซึ่งทุกวันนี้ ปัญหาของเกมการเล่นส่วนใหญ่ ไม่ได้อยู่ที่คนไม่เล่นโหมดฝึกสอน หรือไม่เข้าใจกติกาการเล่นของเกมเบื้องต้น แต่เกมสมัยนี้จะมีความเป็น Hero Shooter หรือตัวละครแต่ละตัวมีความสามารถพิเศษที่แตกต่างกันออกไปแทน
ไม่ว่าจะเกมใด หรือยุคสมัยไหน โหมด Tutorial จะยังคงมีความจำเป็นอยู่เสมอ แต่เกมไหน หรือทีมใด จะออกแบบระบบนี้มาให้น่าสนใจมากน้อยแค่ไหน ก็คงต้องรอดเูกันกับเกมใหม่ ๆ ในอนาคต
